Nghề y là một nghề cao quý, được xã hội tôn trọng bởi lẽ những người làm nghề y - về một mặt nào đó, là những người trực tiếp giành lại sự sống từ tay thần chết cho từng bệnh nhân. Tuy nhiên, đi sâu vào thế giới của những thầy thuốc, mới thấy để được xã hội tôn trọng thì không phải là chuyện đơn giản một sớm một chiều. Và vì những lý do tế nhị, một số bác sĩ trong bài viết này đã được đổi tên...
Có một buổi sáng, tôi ngồi ăn điểm tâm với mấy anh bạn, là bác sĩ ở Bệnh viện (BV) Chợ Rẫy, BV Bình Dân, Trung tâm Ung bướu và BV Trưng Vương. Lúc trả tiền, một anh trong bàn - là bác sĩ Lâm dành phần thanh toán. Tôi hỏi theo quán tính: "Hết bao nhiêu?". Lâm cười: "Ba cái dạ dày".
"Ba cái dạ dày" nghĩa là 135 nghìn đồng bởi lẽ theo quy định của ngành y tế, phẫu thuật viên chính trong những ca đại phẫu như cắt dạ dày, cắt gan, cắt lách..., thì tiền công phẫu thuật cho mỗi ca là 45 nghìn đồng, còn siêu phẫu - chẳng hạn như mổ ung thư trực tràng, mổ sọ não là 70 nghìn đồng, trung phẫu - mổ bướu cổ, mổ ruột thừa, thù lao kém hơn: 35 nghìn! Tiểu phẫu thì khỏi bàn: 10 hoặc 15 nghìn, Lâm nói: "Biết là bất hợp lý nhưng anh em kêu mãi, vẫn chẳng thấy gì nên riết cũng quen". Chả thế mà trong ngành y, lâu nay đã truyền tụng một câu ví von: Vá cái ruột ôtô Mercedes có lẽ còn kiếm tiền nhiều hơn vá một ca thủng ruột!
Tuy nhiên, tiền công phẫu thuật có thể khá hơn - tùy vào chuyện "thêm thắt" của từng BV dưới hình thức "phúc lợi", nhưng có một điều chắc chắn là không BV Nhà nước nào trả quá 100 nghìn đồng/ca trong lúc các bệnh viện tư, một ca đại phẫu, bác sĩ mổ chính nhận 1 triệu, 2 triệu là chuyện bình thường - thậm chí có BV liên doanh với nước ngoài, dám trả phẫu thuật viên 3 triệu đồng cho một ca cắt tuyến tụy.
BV Trưng Vương chẳng hạn: Một ca mổ sọ não mà lắm khi kéo dài gần 3 tiếng đồng hồ, bác sĩ mổ chính nhận 70 nghìn đồng, bác sĩ phụ mổ 50 nghìn, y tá dụng cụ cũng là 50 nghìn. Vì thế, một số bác sĩ giỏi bỏ BV Nhà nước để sang làm cho những BV tư - nơi sẵn sàng "trải chiếu đỏ" ra mời đón với mức lương hấp dẫn. Cũng có bác sĩ, do tiếc thâm niên, tiếc lương hưu nên chân trong chân ngoài. Cứ hễ hết giờ "Nhà nước", thì lao như tên bắn sang BV tư mổ "chương trình" mà lắm đêm, lịch mổ dày đến nỗi 2, 3h sáng, mới buông dao xuống.
Để trở thành một "tay dao" - ở đây tôi chỉ nói đến giới Ngoại khoa, sau 6 năm miệt mài tại trường y, lăn lóc thực tập trong các BV, thì khi tốt nghiệp bác sĩ, còn phải thi vào nội trú - thường là nội trú 1 hoặc 2 năm tùy theo chuyên ngành. Trong 1, 2 năm ấy, thoạt đầu chỉ đứng phụ cho các "sư huynh". Có "sư huynh" chơi ác - thay vì để điều dưỡng phòng mổ làm - "sư huynh" bắt đàn em cầm gạc, lau sạch máu để "sư huynh" nhìn rõ phẫu trường mà mổ xẻ. Dần dà, tùy theo sự tiếp thu của đàn em, các "sư huynh" sẽ để cho đàn em rạch da, bóc tách cân, cơ, hoặc khâu đóng đường mổ sau khi đã giải quyết xong bộ phận bị thương tổn.
Bác sĩ Giang, Trung tâm Ung bướu, nói: "Mỗi lần phụ mổ là mỗi lần phải học, phải nhớ những gì đàn anh làm vì lý thuyết là một chuyện, còn thực tế trong phòng mổ lại là một chuyện khác bởi lẽ có những tai biến xảy ra, các đàn anh phản xạ rất nhanh và xử lý theo kinh nghiệm của mình một cách cực kỳ chính xác".
Vượt qua "vũ môn" nội trú, là có thể xin vào làm ở một BV nào đó rồi tùy theo điều kiện mà học lên cao hơn bởi lẽ tấm giấy tốt nghiệp "nội trú" là sự chứng nhận "khả thi" cho tay nghề. Nhưng cũng có bác sĩ, học xong nội trú mà vẫn không tìm được việc làm vì nhiều lý do như chưa hộ khẩu, BV chưa có chỉ tiêu hoặc khoa, phòng không cần thêm người. Xin vào BV tư thì cũng ít nơi dám nhận bởi lẽ phần lớn các BV tư chỉ mặn mà với những người có chuyên môn cao, có kinh nghiệm và nhất là có tiếng tăm để vừa thu hút bệnh nhân, vừa giảm thiểu tối đa nguy cơ gây tai biến, đồng thời đỡ mất công đào tạo.
Hồi ông Nguyễn Xuân Huy, Tổng giám đốc BV Phụ sản quốc tế Sài Gòn còn sống, và khi biết tôi có ý định gửi một "đàn em" - là bác sĩ mới ra trường về chỗ ông, ông đã thật lòng trả lời: "Nếu bạn gửi y tá, điều dưỡng, tôi nhận ngay. Nhưng bác sĩ thì mong bạn thông cảm vì họ học đa khoa. Để làm được sản, phụ khoa, phải mất ít nhất 1 năm đào tạo trong lúc BV không có thời gian chờ đợi".
Lắm bác sĩ do yêu nghề, lại tiếc công lao đèn sách nên đành chấp nhận làm không lương (dân ngành y gọi là làm "công quả") với hy vọng một ngày nào đó, sẽ được ký hợp đồng hoặc chí ít, cũng còn có cơ hội để nâng cao trình độ - trong lúc các trạm y tế, các bệnh viện tuyến huyện - nhất là ở những vùng sâu, vùng xa, mong bác sĩ như nắng hạn mong mưa mà chẳng mấy ai chịu về.
Mổ nội soi, vừa mổ vừa giảng cho các đồng nghiệp học tập.
Làm “công quả” nghĩa là không lương, không chế độ chính sách - mỗi tháng chỉ được chút tiền "phúc lợi" nhưng công việc lại chẳng khác gì một bác sĩ thực thụ của BV - nghĩa là cũng khám, cũng trực, cũng mổ xẻ, họp hành. Còn nếu được ký hợp đồng chính thức thì một bác sĩ mới ra trường, tính tất tần tật mọi khoản, từ lương cứng đến tiền phẫu thuật, tiền trực đêm, tiền thưởng, tiền "kế hoạch B" do BV thu từ việc giữ xe, bán căng tin, nhà thuốc, thậm chí cho... mướn mặt bằng mở kiốt để kinh doanh những thứ chẳng dính dáng gì đến nghề y, cũng không quá 3 triệu đồng/tháng.
Muốn mở phòng mạch tư thì do chưa đủ số năm công tác nên chưa xin được giấy phép. Để có thu nhập, một số bác sĩ làm thêm nghề khác mà trong đó khá nhiều người đã rất thành công. Bác sĩ Tuấn chẳng hạn, cùng với gia đình, anh mở một cơ sở bên quận 8, may túi xách các loại, hàng làm ra không kịp giao cho thương lái. Hay như bác sĩ Minh, đứng mục "Sức khỏe của bạn" cho mấy tờ báo, tạp chí, nhuận bút mỗi tháng không dưới vài triệu đồng, chưa kể thỉnh thoảng lại lên tivi, khiến bạn bè đùa anh là "bác sĩ nói".
Lại có những bác sĩ chọn con đường ít nhiều cũng liên quan đến nghề y: Đó là làm trình dược viên cho các hãng dược phẩm trong, ngoài nước. Lương thấp, nhưng hầu như chưa thấy bác sĩ nào vòi vĩnh bệnh nhân vì nếu bị phát hiện hoặc gia đình bệnh nhân khiếu nại, thì khăn gói ra đi là cái chắc bởi lẽ dù có "vòi vĩnh" được vài ba triệu, thì làm sao tương xứng với chiếc áo blouse đang mặc trên người, cùng với bao năm đèn sách.
Hiện tại, phần lớn các BV đều bố trí lịch làm việc theo phương án "ba ca, bốn kíp" - nghĩa là một bác sĩ mỗi tuần phải trực hai đêm, rồi sau ba tuần thì đến tuần lễ thứ tư, chỉ trực một đêm. Trực đêm ở các khoa như Nội tiết, Tim mạch... thì còn đỡ, nghĩa là có thể ngủ, nếu xảy ra chuyện gì, điều dưỡng sẽ gọi dậy. Còn trực ở khoa Cấp cứu hay trực khoa Ngoại, coi như... te tua - nhất là trực các bệnh viện tuyến trên như Chợ Rẫy, Từ Dũ, Ung bướu, Trung tâm Lao và Bệnh phổi Phạm Ngọc Thạch, BV Bệnh nhiệt đới...
Theo lời bác sĩ Phan, khoa Cấp cứu BV Chợ Rẫy: "Thức đêm trực cấp cứu... trắng mắt là chuyện bình thường". Bác sĩ Nguyễn, khoa Ngoại tổng quát BV Chợ Rẫy, có đêm trực từ 18h đến 4h sáng, anh mổ 5 ca! 6h, anh điện thoại về cho vợ: "Bữa nay em đưa con đi học, anh chịu hết xiết rồi". Chưa kể đôi khi xảy ra tai nạn giao thông, bệnh nhân đưa về cả chục người và thế là Cấp cứu, Nội, Ngoại khoa cứ gọi là vắt chân lên cổ.
Trước đây, lãnh đạo của một công ty ở Đồng Nai bị đa chấn thương vì quả bom tự tạo do ai đó gửi đến dưới hình thức một hộp quà. Lúc chuyển đến BV Chợ Rẫy, Giáo sư - bác sĩ Võ Quang Nghiêm - Chủ nhiệm bộ môn Mắt - Trường đại học Y Dược TP HCM đã gọi tôi vào, bảo thay quần áo mổ để chứng kiến 3 kíp mổ cùng đồng thời can thiệp nhằm cứu tính mạng nạn nhân: Kíp Ngoại thần kinh làm cái đầu, kíp Mắt làm hai con mắt còn kíp Ngoại chấn thương giải quyết phần chân. Phải mất gần 4 tiếng sau, mới biết chắc là nạn nhân sẽ sống.
Công việc chuyên môn mệt mỏi là một chuyện, áp lực về mặt tinh thần đôi khi còn mệt hơn. Hầu hết thân nhân khi đưa người nhà vào BV, đều muốn người nhà mình được quan tâm, chăm sóc nên từ đó, thỉnh thoảng vẫn dẫn đến chuyện mạt sát, chửi bới, thậm chí hành hung đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng.
Bác sĩ Phạm, BV Trưng Vương, kể: "Đêm đó tôi trực cấp cứu. Khoảng 22h, có một cô gái 25 tuổi được gia đình đưa vào. Thăm khám, tôi thấy bệnh nhân sốt cao nhưng không có triệu chứng nào của các bệnh ngoại khoa như viêm ruột thừa cấp, viêm tụy... Hỏi thăm người nhà và khi biết bệnh nhân sống ở vùng có nhiều kênh rạch, tôi cho truyền dịch, thuốc hạ sốt, giải thích cho người nhà biết rồi cho làm các xét nghiệm về sốt xuất huyết".
Hôm ấy, bệnh nhân cấp cứu khá đông, và có vài ca nặng. Gần một tiếng sau, khi bác sĩ Phạm đang cùng đồng nghiệp hội chẩn một ca nghi thủng dạ dày, thì gia đình cô gái bắt đầu lớn tiếng. Thoạt tiên, họ cho rằng BV không quan tâm gì đến thân nhân họ, bỏ mặc thân nhân họ nằm cả tiếng đồng hồ mà chẳng ai coi ngó. Sau đó, họ chửi đội ngũ nhân viên y tế chỉ biết đến... bệnh nhân giàu, lắm tiền!
Bác sĩ Phạm thở dài: "Họ không phải là thầy thuốc nên họ chẳng thể phân biệt được ca nào nặng, ca nào nhẹ, ca nào cần phải ưu tiên giải quyết ngay, ca nào có thể chậm lại, theo dõi. Có những bệnh nhân khi vào viện rất tỉnh táo, thậm chí còn nhớ rõ vì sao mình bị tai nạn nhưng nếu không can thiệp ngay, thì họ sẽ chết chỉ vài tiếng sau đó. Nhưng cũng có bệnh nhân lúc nhập viện thì mê man, mà tiên lượng sống lại đến chín phần mười...".
Cũng tại BV Trưng Vương, một bác sĩ trong khoa Tiêu hóa, đã bị người nhà của một bệnh nhân - là một người đàn ông - chỉ tay vào mặt: "Mày ngon thì cởi cái áo đó (áo blouse) rồi ra đây để coi thằng nào hơn thằng nào. Mày mà không mặc cái áo đó thì tao không ngán mày đâu..." mà nguyên do vì người đàn ông này cho rằng bác sĩ "cố tình làm lơ" khi người nhà anh ta lên cơn đau dạ dày mặc dù đã được chẩn đoán và cho uống thuốc.
Bác sĩ Hùng, Trung tâm Y tế quận 8, nói: "Bệnh nhân sau khi uống thuốc, tiêm thuốc, thì cần phải có thời gian để thuốc phát huy tác dụng. Nhưng gia đình người bệnh không hiểu, nhìn thấy con em mình đau đớn nên xót ruột, dẫn đến hiểu lầm là bác sĩ không quan tâm".
Ở khoa Cấp cứu BV Chợ Rẫy, mấy năm trước tôi đã chứng kiến một anh thanh niên to như con bò mộng, xông vào định đánh một bác sĩ vì đã "không ngó ngàng" gì đến em trai anh ta bị tai nạn giao thông, chấn thương sọ não. Bác sĩ Tôn giải thích: "Bệnh nhân bị chấn thương rất nặng, sọ vỡ, mất hơn 1/6 thùy não bên trái, thùy chẩm cũng bấy nhầy. Lúc đưa vào, các dấu hiệu sinh tồn đã gần như chạm đáy. Sau khi mời chuyên khoa Ngoại thần kinh xuống hội chẩn, tất cả đều lắc đầu nên chúng tôi duy trì sự sống bằng truyền dịch, bóp bóng oxy. Và mặc dù khoa đã hết sức giải thích, nhưng gia đình người bệnh vẫn không chịu hiểu, vẫn cho rằng BV không tích cực...".
Một chuyện nữa trong giới thầy thuốc, đó là... tai nạn nghề nghiệp. Trước đây, có một bệnh nhân người Hàn Quốc, vào BV Chợ Rẫy vì viêm ruột thừa cấp. Ca mổ cấp cứu được tiến hành với phẫu thuật viên chính là bác sĩ Quang Uy. Lúc đang lần tìm ruột thừa (hồi ấy chưa triển khai mổ nội soi) thì đột ngột bệnh nhân ngừng tim, ngừng thở. Sau vài phút hồi sức mà vẫn không kết quả, bác sĩ Quang Uy quyết định mở khí quản nên nhờ vậy ông Hàn Quốc này qua cơn thập tử.
Nghe được thông tin, tôi vào Chợ Rẫy tìm hiểu, gặp gỡ bệnh nhân. Trả lời những câu hỏi của tôi, ông Hàn Quốc vừa khen bác sĩ Việt Nam giỏi quá, lại vừa cảm ơn rối rít và hoàn toàn không phiền hà gì về cái vết trên cuống họng mình. Ấy vậy mà mấy hôm sau, kíp mổ bị lãnh đạo BV gọi lên, "nạo" cho tan nát vì "mổ bụng mà sao lại... cắt cuống họng", và "chưa được phép của cấp trên, sao dám thông tin cho báo An ninh thế giới?".
Đáng buồn hơn cả là bác sĩ Ba. Mổ xong một ca thoát vị, bệnh nhân được chuyển sang hậu phẫu trong tình trạng ổn định nhưng mấy ngày sau, chẳng hiểu lỗi do ai mà bệnh nhân... lìa đời vì hoại tử ruột, nhiễm trùng máu. Gia đình bệnh nhân làm ầm ĩ lên, đòi thưa kiện bồi thường. Cuối cùng, được sự hỗ trợ của bạn bè đồng nghiệp, cộng với tiền nhà, bác sĩ Ba phải bồi thường cho gia đình bệnh nhân 70 triệu mà chưa chắc nguyên nhân tử vong đã là do lỗi của anh.
Nhưng dù vui, dù buồn, dù cuộc sống của rất nhiều bác sĩ - nhất là các bác sĩ ở những vùng sâu, vùng xa vẫn còn thiếu trước hụt sau, nhưng không vì thế mà lòng nhiệt tình và sự tận tâm của họ lại đi xuống...
Tue Jan 21, 2014 2:01 am by thuonghuyen
Tiêu đề: 27-02-1955: NGÀY THẦY THUỐC VIỆT NAM 
